ترانس جریان (Current Transformer) یا به اختصار CT، یک تجهیز الکتریکی است که جریانهای بزرگ را به جریانهای کوچکتر و قابل اندازهگیری برای ابزارهای اندازهگیری و حفاظت تبدیل میکند. ترانسهای جریان عمدتاً در سیستمهای قدرت، مدارهای حفاظتی، و ابزارهای اندازهگیری به کار میروند تا اطلاعات دقیق از جریان عبوری را بدون نیاز به ایجاد بار اضافی بر روی سیستم اصلی فراهم کنند.
انواع ترانس های جریان
ترانسهای جریان به سه نوع اصلی تقسیم میشوند:
1. ترانس جریان بوشینگی (Bushing CT):
• این نوع از CTها بهطور مستقیم روی بوشینگهای تجهیزات قدرت مانند ترانسفورماتورها و بریکرها نصب میشوند.
• از این نوع CTها در کاربردهایی که نیاز به اندازهگیری جریان و حفاظت از تجهیزات بزرگ است، استفاده میشود.
2. ترانس جریان حلقهای (Ring CT) یا نوع حلقهای:
• دارای ساختار حلقهای است که کابل یا باس بار از درون حلقه آن عبور میکند.
• این نوع CTها در اندازهگیریهای دقیقتر و حفاظتهای مدار کوچک استفاده میشود و نصب آنها معمولاً آسان است.
3. ترانس جریان نوع رزینی (Cast Resin CT):
• این نوع ترانسها بهصورت قالبریزی شده در یک بدنه رزینی ساخته میشوند و عمدتاً در محیطهای صنعتی با دمای بالا و شرایط محیطی سخت کاربرد دارند.
• از این نوع CTها در مکانهای حساس و برای دقت بالا در اندازهگیری استفاده میشود.
نحوه نصب ترانس های جریان
نصب ترانس جریان بسته به نوع و کاربرد آن میتواند متفاوت باشد. به طور کلی مراحل نصب شامل:
1. انتخاب مکان نصب:
• باید مکانی انتخاب شود که کابل یا باس بار بهراحتی از درون CT عبور کند. همچنین باید CT در نزدیکی ابزارهای اندازهگیری و یا حفاظت قرار گیرد تا نیاز به سیمهای طولانی کاهش یابد.
2. اتصال به کابل یا باس بار:
• برای CTهای حلقهای، کابل یا باس بار باید به دقت از درون حلقه عبور داده شود. برای CTهای بوشینگی، باید از بوشینگ ترانسفورماتور یا بریکر عبور داده شود.
3. محکم کردن ترانس:
• باید CT بهصورت محکم و ثابت در محل خود قرار گیرد و از ایجاد ارتعاش یا حرکت در طول زمان جلوگیری شود، زیرا میتواند دقت اندازهگیری را تحت تاثیر قرار دهد.
4. اتصال سیمبندی:
• خروجیهای CT باید بهدرستی به ابزارهای اندازهگیری، رلههای حفاظتی یا سیستمهای مانیتورینگ متصل شود. معمولاً از دو ترمینال خروجی در CT استفاده میشود که یکی به رله یا ابزار و دیگری به زمین متصل میشود.
5. انجام تستها و عیبیابی:
• پس از نصب، تست اولیه برای اطمینان از دقت اندازهگیری و عملکرد صحیح CT انجام میشود.
نحوه سیمبندی ترانسهای جریان
سیمبندی ترانسهای جریان بسته به نیاز سیستم متفاوت است، اما در کل میتوان دو نوع اصلی از سیمبندی را نام برد:
1. سیمبندی سری:
• در سیمبندی سری، CTها بهصورت سری با جریان اصلی قرار میگیرند و برای اندازهگیری جریان دقیق مورد استفاده قرار میگیرند. این نوع سیمبندی معمولاً در سیستمهای حفاظتی و اندازهگیریهای تکفاز کاربرد دارد.
2. سیمبندی موازی:
• در سیمبندی موازی، چندین CT بهطور موازی به یکدیگر متصل میشوند و بیشتر برای اندازهگیری و حفاظت در سیستمهای چندفاز استفاده میشود.
نکات ایمنی در نصب ترانسهای جریان
• قطع جریان قبل از نصب: قبل از نصب CT، حتماً باید جریان مدار قطع شود تا از برقگرفتگی و آسیبهای احتمالی جلوگیری شود.
• عدم باز گذاشتن سیمهای خروجی: در زمان کار با CTها، به هیچ وجه نباید خروجی آنها باز بماند. اگر CT در حال کار با خروجی باز باشد، ممکن است ولتاژ بالایی تولید کند که میتواند خطرناک باشد.
• زمین کردن درست: زمین کردن صحیح CTها از اهمیت بالایی برخوردار است و باید همیشه چک شود تا از نشت جریان و بروز خطا جلوگیری شود.
نتیجهگیری
ترانسهای جریان از جمله اجزای کلیدی در سیستمهای قدرت هستند که نهتنها برای اندازهگیری دقیق جریانها، بلکه برای حفاظت و ایمنی نیز استفاده میشوند. نصب و سیمبندی صحیح آنها از اهمیت بالایی برخوردار است و باید با دقت و رعایت نکات ایمنی انجام شود تا عمر مفید بیشتری داشته و عملکرد بهینهای ارائه دهند.